Stabiliteit van cirkelvormige banen om een centrale massa







Die rechterterm onder de wortel hebben we te danken aan de rechterterm van vergelijking (1). Deze term is klein en komt in de ‘Newtonse mechanica’ helemaal niet voor. Wanneer ik die term verwaarloos volgt uit (7) het klassieke resultaat:

In de tabel met Taylor-reeksen vinden we:



Van de bovenstaande twee oplossingen is de linker het klassieke resultaat, dat is niet verrassend, maar er is een tweede oplossing en dat is nieuw. Voor de horizon van een zwart gat geldt de Schwarzschild-straal:


Vergelijk het met Lagrange-punten. Iedere ster-planeet combinatie heeft vijf van zulke punten. In het plaatje hieronder zijn ze ingetekend.
In deze vijf punten zijn zwaartekracht en centripetale kracht (= middelpuntvliedende kracht) met elkaar in evenwicht. Maar dat is niet voldoende. Voor de stabiliteit van de Lagrange-punten is het tevens noodzakelijk dat ze in potentiaalputten liggen en dat is bij geen van de Lagrange-punten het geval.In principe zijn alle Lagrange-punten niet stabiel, omdat ze op potentiaaltoppen liggen en niet in potentiaalputten! De punten L4 en L5 worden gered door de Coriolis-kracht die ervoor zorgt dat objecten in die punten na kleine verstoringen terugkeren naar hun uitgangspositie (in deze punten treffen we dan ook bij de meeste planeten objecten aan, vooral bij de planeet Jupiter is het ‘druk’). De Lagrange-punten worden gebruikt om ruimtesondes te plaatsen, maar regelmatig gebruik van de stuurraketjes is dan wel een vereiste.
Wat heeft dit nou allemaal te maken met de parkeerbaan om een zwart gat? Door vergelijking (6) te integreren krijg ik de potentiaalfunctie:

De potentiaalfunctie
Een derdegraads functie ziet er doorgaans uit zoals op het plaatje hiernaast te zien is. Wanneer ik wil weten waar het minimum en maximum liggen zal ik moeten differentiëren, hetgeen mij weer brengt bij vergelijking (6). Die moet ik dan vervolgens oplossen en dat brengt mij bij het resultaat volgens vergelijking (10). Met andere woorden, de oplossing r− ligt op een potentiaaltop en de oplossing r+ ligt in een potentiaalput (zie de figuur hieronder). Conclusie: r+ is stabiel en r− niet! Wanneer je je ruimteschip parkeert op anderhalve Schwarzschild-straal van de singulariteit en je gaat vervolgens een tukkie doen dan kom je voor een hele vervelende verrassing te staan: je ruimteschip valt intussen door de horizon.

De potentiaalfunctie voor circulaire banen om een centrale massa

De potentiaalfunctie op de
grens van wel/niet stabiel
Het grensgeval treedt op wanneer potentiaaltop en potentiaalput samenvallen, oftewel wanneer de discriminant van vergelijking (7) nul wordt:




Stabiele - en instabiele circulaire banen om een centrale massa